TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC KHUYẾN HỌC CHO SINH VIÊN TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI - ĐỘNG LỰC PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN

  

Câu lạc bộ golf HAU đã trao tặng 20 suất học bổng đến các em sinh viên nghèo vượt khó
có thành tích tốt trong học tập của trường Đại học Kiến trúc Hà Nội.

     Khuyến học không chỉ hỗ trợ những sinh viên yếu thế về điều kiện kinh tế mà còn lan tỏa tinh thần vượt khó, truyền cảm hứng học tập, góp phần hình thành động lực nội sinh trong sinh viên. Đây cũng là một phương thức hiệu quả để thực hiện các mục tiêu lớn của giáo dục đại học như phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập. Đặc biệt tại Hà Nội - nơi tập trung nhiều trường đại học trọng điểm quốc gia, việc đẩy mạnh công tác khuyến học không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn là chiến lược đầu tư cho nguồn nhân lực tri thức trong tương lai.
     Vai trò của công tác khuyến học trong phát triển toàn diện sinh viên: Công tác khuyến học đóng vai trò thiết yếu trong chiến lược phát triển toàn diện người học trong các cơ sở giáo dục đại học. Trước hết, khuyến học là công cụ hữu hiệu để thúc đẩy động lực học tập, hỗ trợ sinh viên vượt qua khó khăn tài chính và tạo điều kiện để họ theo đuổi mục tiêu học vấn. Các chương trình học bổng, miễn giảm học phí và hỗ trợ học tập đã góp phần giúp sinh viên yên tâm học tập, từ đó nâng cao chất lượng đầu ra và tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn.
     Bên cạnh đó, khuyến học còn có giá trị về mặt giáo dục đạo đức, ý chí và năng lực tự vươn lên. Khi sinh viên nhận được sự ghi nhận và khích lệ kịp thời, họ sẽ phát triển được tinh thần tự học, lòng biết ơn và trách nhiệm xã hội. Các hoạt động gắn với khuyến học như: Câu lạc bộ học thuật, phong trào nghiên cứu khoa học, “Sinh viên 5 tốt”, thi Olympic chuyên ngành...là môi trường hiệu quả để sinh viên phát triển tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và năng lực đổi mới sáng tạo.
     Công tác khuyến học cũng góp phần quan trọng trong thực hiện công bằng xã hội trong giáo dục. Thông qua việc hỗ trợ sinh viên yếu thế như sinh viên nghèo, sinh viên khuyết tật, dân tộc thiểu số... tiếp cận cơ hội học tập bình đẳng, các trường Đại học góp phần hiện thực hóa chính sách an sinh và xây dựng xã hội học tập bền vững. Đồng thời, khuyến học cũng là điểm kết nối giữa nhà trường và cộng đồng, huy động được nguồn lực xã hội hóa, đặc biệt từ doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước.
     Như vậy, khuyến học không chỉ là giải pháp hỗ trợ tài chính mà còn là một cấu phần chiến lược trong giáo dục đại học, góp phần hình thành thế hệ sinh viên phát triển toàn diện về trí tuệ, kỹ năng và đạo đức.
     Thực trạng hoạt động khuyến học tại các Trường Đại học ở Hà Nội: Trong những năm gần đây, công tác khuyến học tại các trường đại học, cao đẳng trên địa bàn Hà Nội đã có những chuyển biến tích cực, từng bước hình thành mạng lưới hỗ trợ học tập bền vững cho sinh viên. Nhiều trường đã thành lập tổ chức Hội hoặc Chi hội Khuyến học, phát triển Quỹ Khuyến học và lồng ghép hoạt động hỗ trợ người học vào chiến lược phát triển nhà trường.
     Theo báo cáo của Hội Khuyến học thành phố Hà Nội (2024), đến nay phần lớn các trường đại học lớn tại Hà Nội đều đã thành lập Chi hội Khuyến học trực thuộc hoặc phối hợp với Hội Khuyến học cấp quận, huyện. Một số trường tiên phong đã xây dựng và ban hành quy chế công nhận “Đơn vị học tập”, “Công dân học tập” và tổ chức đánh giá định kỳ, góp phần hình thành văn hóa học tập suốt đời trong nhà trường. Tuy nhiên, việc triển khai khuyến học giữa các trường vẫn còn chênh lệch, phụ thuộc vào điều kiện tài chính, sự quan tâm của lãnh đạo và mức độ gắn kết giữa khuyến học với chiến lược phát triển nguồn nhân lực.
     Tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, công tác khuyến học được triển khai bài bản và hiệu quả. Nhà trường hiện có 27 Chi hội trực thuộc với hơn 860 hội viên là cán bộ, giảng viên và sinh viên. Trong giai đoạn 2019-2023, trường đã cấp gần 6.500 suất học bổng khuyến học, với tổng kinh phí hơn 44,5 tỷ đồng. Ngoài ra, nhà trường còn miễn, giảm học phí cho hơn 1.600 lượt sinh viên chính sách và hỗ trợ học tập cho gần 120 sinh viên dân tộc thiểu số, với tổng ngân sách gần 10 tỷ đồng. Mô hình Ban Khuyến học phối hợp với các đơn vị chuyên môn, Đoàn Thanh niên và doanh nghiệp triển khai chương trình cố vấn học tập, học bổng ngoài ngân sách, hoạt động ngoại khóa và giao lưu quốc tế đã góp phần tạo dựng hệ sinh thái khuyến học bền vững và nhân văn (Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, 2023).
     Đại học Bách khoa Hà Nội là một trong những đơn vị có quy mô hỗ trợ sinh viên lớn nhất cả nước. Hàng năm, trường dành khoảng 70 tỷ đồng từ quỹ học bổng để hỗ trợ sinh viên vượt khó, sinh viên tài năng và sinh viên nghiên cứu khoa học. Ngoài các học bổng truyền thống như học bổng khuyến khích học tập và Trần Đại Nghĩa, trường còn phát triển học bổng tài trợ từ doanh nghiệp và học bổng gắn kết với đồ án tốt nghiệp tại địa phương (Đại học Bách khoa Hà Nội, 2024).
     Tại Đại học Quốc gia Hà Nội, hệ thống học bổng được thiết kế đa tầng, bao gồm học bổng từ ngân sách nhà nước, học bổng hợp tác quốc tế và các quỹ học bổng xã hội hóa như Quỹ Nguyễn Trường Tộ (VNHELP, Hoa Kỳ). Trường khuyến khích cựu sinh viên, giảng viên hưu trí và tổ chức xã hội cùng đóng góp xây dựng quỹ, hình thành chuỗi giá trị khuyến học lâu dài. Đáng chú ý, nhiều giảng viên còn chủ động thành lập quỹ học bổng cá nhân trao tặng sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, thể hiện tinh thần đồng hành và chia sẻ trong môi trường học thuật (Đại học Quốc gia Hà Nội, 2023).
     Mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng công tác khuyến học tại một số trường vẫn còn mang tính hình thức. Một bộ phận trường đại học, cao đẳng chưa xây dựng được tổ chức Hội Khuyến học chính thức hoặc chưa tích hợp hoạt động khuyến học vào hệ thống quản trị nhà trường. Việc lồng ghép các tiêu chí về khuyến học và học tập suốt đời vào công tác đánh giá chất lượng đào tạo còn chưa phổ biến; nguồn lực dành cho khuyến học còn phụ thuộc vào ngân sách thường niên và chưa có cơ chế huy động xã hội hóa hiệu quả. Đây là những thách thức cần sớm được nhận diện và giải quyết để bảo đảm cho công tác khuyến học thực sự trở thành một động lực nội sinh, đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của các cơ sở giáo dục đại học.
     Một số mô hình và sáng kiến tiêu biểu: Nhiều trường đại học tại Hà Nội đã triển khai các mô hình và sáng kiến hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng công tác khuyến học, điển hình là mô hình kết hợp giữa hỗ trợ tài chính và phát triển năng lực toàn diện cho sinh viên.

Tập đoàn Ecopark trao học bổng cho sinh viên Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
 

     Tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, hệ thống học bổng được thiết kế đa dạng với các loại hình học bổng học tập, học bổng hỗ trợ sinh viên yếu thế, học bổng nghiên cứu và học bổng tài trợ từ doanh nghiệp. Trường còn xây dựng hệ thống đánh giá minh bạch, kết hợp với hoạt động truyền thông và cố vấn học tập để nâng cao hiệu quả sử dụng học bổng. Sáng kiến “Học bổng gắn kết địa phương” là một trong những mô hình đặc sắc giúp sinh viên thực hiện các dự án tốt nghiệp phục vụ phát triển vùng miền (Đại học Bách khoa Hà Nội, 2024).
     Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội nổi bật với mô hình khuyến học toàn diện, không chỉ tập trung vào học bổng mà còn chú trọng phát triển kỹ năng mềm và hội nhập quốc tế. Bên cạnh việc cấp hàng ngàn suất học bổng khuyến khích học tập mỗi năm, trường còn tổ chức các hoạt động rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, cuộc thi ý tưởng thiết kế, chương trình giao lưu sinh viên quốc tế, cố vấn học tập theo chuyên ngành. Mô hình kết hợp giữa Ban Khuyến học, Đoàn Thanh niên, các phòng chức năng và doanh nghiệp trong việc thiết kế, tổ chức, theo dõi và đánh giá hiệu quả học bổng đã tạo nên một hệ sinh thái khuyến học bền vững và nhân văn (Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, 2023).
     Một sáng kiến khác là phong trào “Sinh viên 5 tốt” do Thành đoàn Hà Nội và các trường đại học phối hợp triển khai. Phong trào khuyến khích sinh viên hoàn thiện ở năm tiêu chí: Đạo đức tốt, học tập tốt, thể lực tốt, kỹ năng tốt và hội nhập tốt. Đây là môi trường hiệu quả để sinh viên rèn luyện toàn diện và được xét chọn danh hiệu, học bổng và cơ hội nghề nghiệp sau tốt nghiệp.
     Những mô hình trên cho thấy, khi công tác khuyến học được tổ chức khoa học, gắn với chiến lược phát triển và huy động được nhiều bên tham gia, nó không chỉ là chính sách hỗ trợ mà còn trở thành động lực nội sinh để phát triển đại học chất lượng cao, lấy người học làm trung tâm.
     Giải pháp chính sách và quản lý: Để nâng cao hiệu quả và mở rộng quy mô công tác khuyến học tại các trường đại học ở Hà Nội, cần tập trung vào một số giải pháp chính sách và quản lý sau:
     Thứ nhất, Hoàn thiện thể chế và lồng ghép công tác khuyến học vào chiến lược phát triển của nhà trường. Bộ Giáo dục và Đào tạo cần ban hành khung hướng dẫn về mô hình tổ chức Hội Khuyến học trong các cơ sở giáo dục đại học, bảo đảm có cơ chế hoạt động độc lập nhưng phối hợp hiệu quả với các phòng ban chức năng. Các trường cần đưa chỉ tiêu về khuyến học vào kế hoạch chiến lược phát triển giai đoạn 5 năm, đảm bảo sự liên thông với các mục tiêu học thuật, đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng.
     Thứ hai, Củng cố và phát triển bền vững nguồn lực tài chính cho khuyến học. Bên cạnh việc trích một phần từ học phí hoặc ngân sách thường xuyên, các trường cần đẩy mạnh xã hội hóa, thiết lập cơ chế hợp tác dài hạn với doanh nghiệp, quỹ học bổng trong và ngoài nước. Cựu sinh viên và cán bộ hưu trí là nguồn lực tiềm năng cần được phát huy trong xây dựng quỹ khuyến học.
     Thứ ba, Đổi mới nội dung và phương thức hoạt động khuyến học phù hợp với kỷ nguyên số. Cần xây dựng nền tảng học liệu mở, cố vấn học tập trực tuyến, học bổng trao đổi sinh viên quốc tế. Đồng thời, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, xét duyệt học bổng, công khai minh bạch quy trình và đánh giá hiệu quả sử dụng quỹ học bổng theo tiêu chí định lượng.
     Thứ tư, Tăng cường vai trò phối hợp giữa các tổ chức trong trường như Ban Khuyến học, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên, các phòng công tác sinh viên và khoa đào tạo. Mô hình phối hợp nhiều cấp như tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội cần được nhân rộng nhằm tạo ra hệ sinh thái khuyến học hiệu quả, toàn diện và lan tỏa.
     Thứ năm, Chú trọng phát triển đội ngũ cán bộ làm công tác khuyến học. Cần tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu, giao chỉ tiêu hoạt động cụ thể, đồng thời khen thưởng các sáng kiến đổi mới trong quản lý và tổ chức hoạt động hỗ trợ sinh viên. Việc chuyên nghiệp hóa công tác khuyến học sẽ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ người học và tăng tính hấp dẫn của môi trường học tập đại học.
     Công tác khuyến học trong các trường đại học không chỉ là một chính sách hỗ trợ tài chính mà còn là công cụ chiến lược trong việc phát triển sinh viên toàn diện, thực hiện công bằng giáo dục và nâng cao chất lượng đào tạo. Từ thực tiễn tại các trường đại học ở Hà Nội có thể thấy rằng, khi khuyến học được quan tâm đúng mức, tổ chức bài bản và huy động được sự tham gia đa chiều, nó sẽ trở thành động lực nội sinh mạnh mẽ, góp phần hiện thực hóa mục tiêu giáo dục chất lượng cao, bền vững và nhân văn. Trong giai đoạn tới, với sự cam kết của các cấp quản lý và sự đồng hành của xã hội, công tác khuyến học tại các trường đại học ở Hà Nội sẽ tiếp tục phát triển, khẳng định vai trò như một cấu phần không thể thiếu của hệ sinh thái giáo dục đại học hiện đại.
 

Tin bài và ảnh: TS. PHẠM ĐÌNH KHUÊ
Trưởng phòng Chính trị và công tác sinh viên
Phó Ban Khuyến học Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội